Кинотеката на Северна Македонија, во соработка со институтот „Адам Мицкевич“ од Полска и со поддршка од Амбасадата на Република Полска во Скопје, го организира настанот „Недела на полски филм“, што ќе се одржи од 12 до 17 мај 2025 година, по повод претседателството на Република Полска со Советот на Европската Унија.
Во рамки на оваа тематска филмска недела, публиката ќе има ретка можност да погледне избор од значајни полски филмови кои оставиле траен белег во европската и светската кинематографија. Програмата опфаќа наслови од различни генерации и стилови, вклучувајќи ги делата на прославените режисери Кшиштоф Кјешловски и Агњешка Холанд, како и современи гласови како Агњешка Смочинска и Куба Микурда.
Филмската недела ќе започне на 12 мај (понеделник) во 20:00 часот со проекција на филмот СОЛАРИС, ЉУБОВ МОЈА (Solaris mon Amour, 2023) – визуелен и поетски омаж инспириран од филмот на Андреј Тарковски и романот на Станислав Лем. Влезот за овој филм е бесплатен. Гостинка на оваа проекција ќе биде монтажерката на овој филм Лаура Павела, која по проекцијата заедно со режисерите Саша Станишиќ и Јане Алтипармаков ќе разговаат за нејзината работа на ова филмско дело.
Сите проекции ќе се одржат во кино-салата на Кинотеката, со почеток во 20:00 часот, а ќе бидат прикажани филмовите СЛЕПА ШАНСА (Przypadek / Blind Chance, 1987), ОСАМЕНА ЖЕНА (A Lonely Woman / Kobieta samotna, 1987), АКТЕРИ ОД ПРОВИНЦИЈА (Provincial Actors / Aktorzy prowincjonalni, 1979), ЗЕЛЕНА ГРАНИЦА(Green Border/Zielona granica, 1923) и ЈАДИЦАТА (Córki dancing/The Lure, 2015)
Програмата е реализирана во соработка со Институтот „Адам Мицкевич“ како дел од меѓународната културна програма на Полското претстедателство со Советот на Европската Унија 2025.
12 МАЈ (ПОНЕДЕЛНИК) 20:00 ч.
СОЛАРИС, ЉУБОВ МОЈА
(Solaris Mon Amour)
Документарен филм, Полска
2023, 47 мин., колор, ДЦП
Режија: Куба Микурда (Kuba Mikurda)
Сценарио: Куба Микурда (Kuba Mikurda)
СОЛАРИС ЉУБОВ МОЈА во режија на Куба Микурда, е хипнотички и емотивно набиен филмски есеј кој ја реинтерпретира иконската новела „Соларис“ на Станислав Лем низ призмата на лична загуба и посттрауматска меморија. Овој 47-минутен документарен филм, направен од архивски материјали, користи фрагменти од над 70 едукативни филмови од 60-тите години произведени во Филмското студио во Лоѓ, заедно со радио адаптации на „Соларис“ од 1962 и 1970 година. Резултатот е уникатна аудиовизуелна медитација за жалост, меморија и неможноста да се избега од минатото. Гостинка во кинотеката ќе биде монтажерката на филмот, Лаура Павела и ќе зборува за нејзината работа.
Станислав Лем започнува да го пишува својот влијателен роман „Соларис“ истата година кога излегува „Хирошима Мон Амор“ на Алан Ренес. Режисерот Куба Микурда наоѓа сличност во овие навидум различни дела. За него тие се студии за посттрауматската меморија – потиснати спомени што го отвораат својот пат во свеста и бараат да се изразат.
Во таа смисла филмот не е класична адаптација, туку психоаналитичка интерпретација, како што самиот Микурда го опишува – „сон за Соларис“. Режисерот, заедно со монтажерката Лаура Павела и композиторот Марчин Ленарчик, создава трансцендентално искуство каде црно-белите слики од научни експерименти, космосот, микроскопски организми и човечки лица се спојуваат со меланхоличен саундтрек и наративни фрагменти. Овие елементи го отсликуваат внатрешниот свет на Крис Келвин, протагонистот од „Соларис“, кој се соочува со материјализираните спомени на својата почината партнерка. Личната трагедија на Микурда – загубата на неговата партнерка Јагода Мурчињска – додава длабоко интимна димензија.
Архивските снимки, иако првично наменети за едукативни цели, се лишени од нивниот оригинален едукативен контекст. Тоа се воглавно крупни и апстрактни кадри, трансформирани во поетска нарација што го истражува човечкото искуство. Секвенците со ѕвезди, пламени, крвни клетки и технолошки уреди создаваат чувство на космичка и микроскопска интроспекција, додека нарацијата од радио-адаптациите додава емотивна тежина.
Филмот остава траен впечаток со својата способност да ги спои Лемовата фикција, историскиот контекст на повоената Полска и личните искуства на режисерот. Темите за траумата од холокаустот, инспирирани од истражувањата на Агњешка Гајевска, се суптилно вткаени, додавајќи слој на културна и историска длабочина. „Solaris Mon Amour“ е храбар експеримент кој ја докажува моќта на филмскиот есеј да ги истражува сложените емоции и меморијата.
Возрасна категорија: 16 години
Влезница: 150 денари
13 МАЈ (ВТОРНИК) 20:00 ч.
СЛЕПА ШАНСА
(Przypadek / Blind Chance)
Игран филм, Полска
1987, 122 мин., колор, ДЦП
Режија: Криштоф Кишловски (Krzysztof Kieślowski)
Сценарио: Криштоф Кишловски (Krzysztof Kieślowski)
Улоги: Богуслав Линда (Bogusław Linda)
СЛЕПА ШАНСА на големиот полски режисер Криштоф Кишловски можеби не е толку познат филм како ДЕКАЛОГ или епската трилогија ТРИ БОИ, но е неговото прво големо филмско дело. Филмот е метафизичка драма која ги истражува темите на судбината, слободната волја и случајноста во животот.
Приказната го следи Витек, студент по медицина со неизвесна иднина во комунистичка Полска; Кишловски го драматизира патувањето на Витек како низа различни можности, сугерирајќи дека случајноста владее со нашите животи, исто како и изборите кои ги правиме. Овие сценарија го прикажуваат Витек како комунистички активист, антикомунистички бунтовник и неутрален семеен човек, секое со свои последици и морални дилеми. Почетната точка за секоја од нив е истата сцена – на железничката станица во Лоѓ, непосредно пред тргнувањето на возот за Варшава, Витек трча да го стигне. Првиот пат, Витек го стигнува возот. Таму, тој се среќава со остарениот партиски активист, Вернер, кој му помага на Витек да стапи во контакт со неговите сè уште важни колеги. Витек се приклучува на Полската Обединета работничка партија, каде што постигнува значителен успех. Наскоро треба да оди во Франција… Втората верзија на истата приказна: Витек трча до возот, кој веќе тргнува. Не успева да стигне. Тој е сопрен од службата за заштита на железницата. Го праќаат на принудна работа. Таму го запознава Марек, опозиционер. Витек започнува со работа во подземна печатница. Тој е дури и крстен. Има шанса да лета за Франција… Третпат го пропушта и возот. На станицата ја запознава Олга, колешка од медицината. Под нејзино влијание, тој се враќа на студиите. Потоа ќе се ожени со неа, ќе се вработи на факултет, без да се занимава со никаква политичка активност. Витек има шанса да оди на пракса во Либија, летот треба да се одвива преку Франција…
Кишловски маестрално ја користи нелинеарната наративна структура за да ја истакне кршливоста на животните избори и влијанието на случајностите. Секоја приказна е богата со детали и нуди увид во политичкиот и социјален контекст на Полска во доцните 1970-ти и раните 1980-ти, период обележан со тензии меѓу комунистичката власт и движењето „Солидарност“. Богустав Линда доставува моќна изведба, успешно портретирајќи ги различните аспекти на Витек со суптилност и емоционална длабочина. Споредните ликови, иако помалку развиени, служат како огледало на идеолошките поделби во општеството.
Визуелно, филмот е впечатлив, со кинематографијата на Кшиштоф Пакулски која користи студени тонови и динамични кадри за да ја нагласи несигурноста на Витековиот свет. Музиката е минимална, но ефективна, дозволувајќи им на дијалозите и тишината да ја носат емоционалната тежина. Сепак, филмот може да биде предизвик за гледачите кои не се запознаени со полскиот историски контекст, а неговата филозофска тежина бара активно ангажирање.
Забранет во Полска до 1987 година поради својата политичка острина, филмот останува безвременска медитација за човечката состојба и улогата на случајноста во обликувањето на нашите животи.
Ако Кишловски во филмот го користи железничкиот систем како метафора за неговите различни наративни вкрстувања, тоа може да биде и метафора за раскрсницата во неговата кариера. Со неговото третирање на метафизички теми, СЛЕПА ШАНСА го цементира Кишловски како мајстор на егзистенцијалното кино, ги најавува наредните ремек-дела и нуди единствена можност да се види тој премин на еден режисер од занаетчија во вистински автор.
Возрасна категорија: 16 години
Влезница: 150 денари
14 МАЈ (СРЕДА) 20:00 ч.
ОСАМЕНА ЖЕНА
(A Lonely Woman / Kobieta samotna)
Игран филм, Полска
1987, 47 мин., колор, ДЦП
Режија: Агњешка Холанд (Agnieszka Holland)
Сценарио: Агњешка Холанд (Agnieszka Holland)
Улоги: Мариа Чвалибог, Богуслав Линда, Павел Вицак (Maria Chwalibóg, Boguslaw Linda, Pawel Witczak)
ОСАМЕНА ЖЕНА на Агњешка Холанд од 1981 година нуди суров и непретенциозен поглед на животот во последните децении од комунистичката Полска Народна Република: километарски редици за продавници, сиромаштија, застрашувачки недостаток на перспективи и меѓусебни неволји.
Филмот ја следи Ирена (Марија Хвалибог), самохрана мајка и поштенска работничка, чиј живот е обележан со сиромаштија, осаменост и општествена маргинализација. Преку нејзината приказна, Холанд создава мрачен портрет на општество во кое недостигот на перспективи, километарските редици за основни намирници и меѓучовечката отуѓеност се секојдневие.
Ирена е сложен лик чија борба за достоинство и љубов е срцето на филмот. Нејзиниот живот се врти околу напорната работа, грижата за младиот син и обидите да избега од осаменоста. Кога го запознава Јацек, пензиониран рудар инвалид, се чини дека ќе најде утеха, но Холанд не нуди лесни решенија. Филмот ја истражува динамиката на нивната врска со сурова искреност, прикажувајќи ја и надежта и трагедијата што произлегува од нивната поврзаност.
Ова е филм кој во својот директен критички однос кон комунистичка Полска единствено можел да се сними во времето на „Солидарност“ и краткото политичко затоплување во 1980-1981 година. Но, за жал, филмот беше повеќе години во бункер и својата премиера ја имаше дури во 1987 година.
Холанд нема за цел да го критикува главниот лик, туку да ја претстави ситуацијата на луѓето од маргините на општеството, како и Полската Народна Република која ги губи своите морални вредности.
Нејзината перспектива е лишена од евтин сентиментализам, а одличните изведби на Марија Чвалибог и Богуслав Линда го прават овој филм, еден од најтрогателните примери на социјален филм во историјата на полската кинематографија.
Визуелно, филмот е намерно суров, со сива палета и клаустрофобични кадри што ја нагласуваат безизлезноста на Ирениниот свет. Сценариото, напишано од Холанд и Мачеј Карпињски, е безмилосно во прикажувањето на општествените неправди, што доведе до забрана на филмот во Полска до 1987 година поради неговата социјална критика.
Возрасна категорија: 16 години
Влезница: 150 денари
15 МАЈ (ЧЕТВРТОК) 20:00 ч.
АКТЕРИ ОД ПРОВИНЦИЈА
(Provincial Actors / Aktorzy prowincjonalni)
Игран филм, Полска
1979, 104 мин., колор, ДЦП
Режија: Агњешка Холанд (Agnieszka Holland)
Сценарио: Агњешка Холанд (Agnieszka Holland)
Улоги: Јержу Стур, Адам Ференци, Халина Лабонарска, Тадеуш Хук, Ивона Бјернацка (Jerzy Stuhr, Adam Ferency, Halina Łabonarska, Tadeusz Huk, Iwona Biernacka)
АКТЕРИ ОД ПРОВИНЦИЈА е неверојатно успешно филмско деби на Агњешка Холанд, едно од најголемите режисерски имиња на полската кинематографија, за кое ја има добиено наградата ФИПРЕСЦИ на Канскиот филмски фестивал.
Филмот е интроспективна драма која ја истражува тензијата меѓу уметничките амбиции и суровата реалност на животот во Полска, пред воведувањето на воената состојба. Сместена во мал град близу Варшава, приказната го следи Славомир, млад режисер од Варшава, кој пристигнува да постави модерна верзија на драмскиот текст Ослободување(Wyzwolenie) од Станислав Виспиањски. Неговиот ентузијазам се судира со егото и несигурностите на остарениот доајен на ансамблот Кшиштоф, кој ја гледа улогата како последна шанса за изведбата на својот живот.
Додека, за младиот Славомир сè е веќе поставено според неговите замисли, Кшиштоф има свое видување од кое не се откажува, и се обидува да ја врати улогата според својот став.
Заплетот на АКТЕРИ ОД ПРОВИНЦИЈА е многу едноставен – тоа е филм за подготовките на една престава. Приказната се состои од актерските проби со режисерот. Но, позади оваа доста едноставна премиса, Агњешка Холанд го прикажува општествениот и политички контекст што ја окружува претставата, што е и главниот фокус на филмот.
Филмот е суптилна, но остра критика на полското општество во доцните 1970-ти, прикажувајќи го чувството на стагнација и фрустрација кај обичните граѓани. Преку односите меѓу ликовите, особено Кшиштоф и неговата сопруга Ана која се помирува со својата избледена кариера во куклен театар, Холанд ги истражува темите на жртвата, амбицијата и компромисот.
Визуелно, филмот е минималистички, но ефективен. Кинематографијата на Јацек Петрицки ја нагласува клаустрофобичната атмосфера на провинцискиот театар и сивиот амбиент на градот. Холанд вешто го користи театарот како метафора за општествените улоги и борбата за идентитет во репресивен систем. Сепак, темпото може да биде бавно за некои гледачи, а фокусот на психолошките нијанси бара трпение и внимание.
И покрај тоа што АКТЕРИ ОД ПРОВИНЦИЈА жанровски треба да е комедија (филмот има бавен ритам и мрачна нишка), во фокус се анксиозностата и стравовите на актерите. Некои критичари ќе изјават дека филмот наликува на комбинација помеѓу филмовите на Ингмар Бергман и ХАНА И НЕЈЗИНИТЕ СЕСТРИ (1986) на Вуди Ален.
АКТЕРИ ОД ПРОВИНЦИЈА е повеќе од приказна за театарска продукција; тоа е коментар за уметноста, политиката и човечките аспирации во време на еден општествен систем во распаѓање. Ова филмско деби на Агњешка Холанд е добитник на наградата ФИПРЕСЦИ на Канскиот филмски фестивал во 1980 година, и ја најавува нејзината плодна кариера .
Возрасна категорија: 16 години
Влезница: 150 денари
16 МАЈ (ПЕТОК) 20:00 ч.
ЗЕЛЕНАТА ГРАНИЦА
(Zielona granica)
Игран филм, Франција, Белгија, Полска, Чешка
2023, 152 мин., Колор, ДСП
Режисер: Агњешка Холанд (Agnieszka Holland)
Сценарио: Мачеј Писук, Габриела Ларкјевич Сјечко, Агњешка Холанд (Maciej Pisuk, Gabriela Łazarkiewicz-Sieczko, Agnieszka Holland)
Улоги: Џалал Алтавил, Маја Осташевска, Томаж Влосок, Бехи Џанати Атаи (Jalal Altawil, Maja Ostaszewska, Tomasz Wlosok, Behi Djanati Atai)
Во мочуришните шуми кои ја сочинуваат т.н „зелената граница“ меѓу Белорусија и Полска, заробени се бегалци од Блискиот Исток и Африка, кои се обидуваат да стигнат до Европската Унија. Во обид да ја испровоцираат Европа, бегалците се намамени до границата со пропаганда која ветува лесен премин во ЕУ. Како пиони во скриена војна, испреплетени се животите на активистката Јулија, која се откажува од својот удобен живот, младиот граничар Јан и сириското семејство. Преку овие приказни, Холанд создава сложена слика на моралните дилеми и човечките трагедии.
Агњешка Холанд со нејзиниот последен филм ЗЕЛЕНАТА ГРАНИЦА (добитник на Специјалната награда на жирито во Венеција 2023) отвора прашања за хуманоста и одговорноста во време на криза. Таа со сочуство го прикажува дехуманизирачкиот однос кон бегалците на границата меѓу Белорусија и Полска и го критикува европскиот одговор на мигрантската криза. Таа ќе изјави дека филмот е нејзина авторска реакција на чувството на безнадежност, на ужасни слики и сведоштва за злосторствата извршени на границите на Полска, и поконкретно во шумската област што ја дели земјата од Белорусија.
Сценариото, напишано од Холанд, Мачеј Писук и Габриела Лазаркович, како производ на темелно истражување, вклучувајќи интервјуа со бегалците, граничарите и активистите, е бескомпромисно во прикажувањето на суровоста на кризата од физичкото и психичкото страдање на бегалците до моралните конфликти на оние кои се дел од системот. Извонредната црно-бела фотографија на Томек Наумиук, со мрачни, клаустрофобични кадри на шумата, ја нагласува безнадежноста и му дава на филмот квази документарно чувство.
ЗЕЛЕНАТА ГРАНИЦА е еден од најавтентичните филмови за мигрантската криза. Холанд успева емотивно да ја внесе публиката и да ја прикаже емигрантската криза и неуспехот на Европа да се справи со ескалацијата на ксенофобијата и омразата.
Возрасна категорија: 16 години
Влезница: 150 денари
17 МАЈ (САБОТА) 20:00 ч.
ЈАДИЦАТА
(Córki dancing/The Lure)
Игран филм, Полска
2015, 104 мин., колор, ДЦП
Режија: Агњешка Смочинска (Agnieszka Smoczyńska)
Сценарио: Роберт Болесто (Robert Bolesto)
Улоги: Кинга Прејс, Михалина Олжанска, Марта Мазурек, Јакуб Гиершал (Kinga Preis, Michalina Olszańska, Marta Mazurek, Jakub Gierszał)
Приказната следи две сестри – сирени, Злата и Сребрена, кои излегуваат од морето и се приклучуваат на ноќен клуб во Варшава како пејачки и стриптизерки. Додека Сребрена се вљубува во човек и се соочува со трагични избори, Злата ја прифаќа својата предаторска природа.
ЈАДИЦАТА е храбро филмско деби на полската режисерка Агњешка Смочинска. Филмот е жанровски микс од хорор и мјузикл – пар сестри месојадни сирени се исфрлени на брегот во алтернативната Полска од 80-тите за да ги истражат чудата и искушенијата на животот на копно. Нивните привлечни песни и аура од другиот свет ги прават сензација преку ноќ и почнуваат да работат како пејачки во ноќните клубови во овој негламурозен и фантастичен свет, кој го креира Смочинска. Во ова брутално и фантастично видување на оригиналната приказна за Малата сирена на Ханс Кристијан Андерсен, една од сестрите се вљубува во човек. Почнуваат да се тестираат нивните сестрински врски а да се замаглуваат границите помеѓу љубовта и инстинките за преживување. Филмот е визуелно впечатлив, со хипнотички музички секвенци и смела кинематографија. Музиката, мешавина од диско, поп и кабаретски нумери, е заразна и ја засилува бизарната атмосфера.
Една од најсилните страни на филмот е начинот на кој Смочинска го балансира шармот на мјузиклот со суровоста на хоророт. Таа создава свет каде што гламурот на ноќниот живот и морбидната природа на сирените коегзистираат во непријатна, но фасцинантна хармонија. Актерските изведби, особено на двете сестри сирени, се полни со енергија и емоции. Кореографијата, сценските настапи на сирените како и подводните сцени носат етерична убавина што го засилува митскиот аспект на приказната.
ЈАДИЦАТА е сурова бајка за полнолетството со раскошни мрачни сетови и морничава атмосфера, каде се истражуваат темите на сексуалноста, експлоатацијата и растењето со енергија и оригиналност на млада режисерка, која допрва има што да покаже.
Возрасна категорија: 16 години
Влезница: 150 денари